Bəli, Əhmədi hər kəs başa düşməzdi – istər qohum olsun, istər, dost, yaxud eloğlu. Ona görə yox ki, Əhməd kimlərinsə başa düşə bilməyəcəyi qədər çətin adam idi. Sadəcə, Əhmədi başa düşmək üçün onun qəlbinin dərinlklərinə baş vurmaq, onun yaşadığı hissləri anlamaq gərəkdi.
Ali təhsil ala bilməsə də geniş dünyagörüşü, zəngin mütaliəsi ilə çox ali təhsillilərlə müqayisədə üstün gəlirdi. Onun Azərbaycan və dünya ədəbiyyatının klassiklərinə necə dərindən bələd olmasına hətta bəzi ədəbiyyat müəllimləri də həsəd aparırdı. Ara-sıra özünün də şeir yazmağı vardı. Çox səliqə ilə gündəlik yazardı.
Həyata özünəməxsus baxışı vardı. İnadkar idi, amma qərəzli deyildi. Sözünü şax deyərdi, üzə deyərdi, çəkinmədən, kiminsə xətrinə dəyəcəyindən ehtiyat etmədən deyərdi. Hətta bu hərəkəti çoxlarının xoşuna gəlməsə belə. Kimsədən çəkinməzdi, öz mövqeiyini qorumağı bacarardı. Dediyindən dönməzdi – çünki özünün haqlı olduğuna inanırdı. Heç vaxt razı olmazdı ki, nahaq haqqı üstələsin. Bu mənada dostlarına da güzəştə getməz, səhvlərini çox kəskinliklə üzə deyərdi. Bağışlamağı bacarırdı. Çünki böyük ürək sahibi idi, xırda hisslərlə yaşamırdı.
El təəsübü çəkən, elin-obanın xeyir-şərinə yarayan idi. Elin hər məclisində görünər, xeyirə-şərə çıxmayanlara isə özünəməxsus sərtliklə deyərdi:
Elin matəmində, elin toyunda
Görünməz papaqlar elə boş qalsın.
Darvaz deyəndə burnunun ucu göynərdi. Hər yay imkan tapıb doğma kəndə gedərdi. Son illər xəstəlik onu nə qədər halsızlaşdırsa da, hər yay mütləq Darvaza gedər, günlərini dostları ilə “Soyuqbulaq”da, “Quyubulaq”da keçirərdi. Heç vaxt dilinə içki vurmasa da, dostlarla axıradək oturmaqdan zövq alar, bəzən xəstəliyi onu narahat etsə də bunu kimsəyə bildirməzdi. Hər il də onun dilindən səslənən “görəsən gələn il yenə kəndə gələ biləcəyəmmi” sözləri dostlarının qəlbinə xal salırdı.
Sanki Darvaz onun bütün dərdlərinin çarəsi, əlacı idi. Elə bu səbədən bir şeirində Kəbə qədər müqəddəs bildiyi Darvaza üz tutaraq “Qoy Əhmədin yaşasın”,–deyirdi. Bala anaya sığınan kimi, o da Darvaza sığınıb ondan kömək istəyirdi. Fəqət, Ulu Tanrının yazdığı yazını pozmaqda Darvaz da, Əhmədi sevən darvazlılar da çox gücsüz idi. “Tanrı yazan pozulmaz” hökmü Əhmədin nakam taleyində bir daha öz hökmünü göstərdi.
1956-cı ildə Borçalının axar-baxarlı guşələrindən olan ağır elli Darvazda dünyaya gələn Əhməd təqvim hesabı ilə cəmisi 48 qış gördü, 48 də bahar. Uşaqlığı yetimlik, nisbətən kasıblıq içində keçdi. Buna baxmayaraq hamı kimi orta məktəbi bitirdi, hamı kimi orduda xidmət elədi. Sevdi, sevildi. Ailə qurdu. Sürücülük peşəsinə yiyələnib alnının təri, əllərinin qabarı ilə ailəsini dolandırmağa başladı. Hesab etmək olardı ki, artıq çətinliklər arxada qalıb, indən belə onu xoşbəxt günlər müşayiət edəcək. Amma nə yazıqlar ki, tale onun üzünə sonadək gülmədi. 48 baharın heç də hamısını əsl bahar ömrü kimi yaşamaq ona nəsib olmadı. Bir təsadüf nəticəsində idarə etdiyi yük maşını ilə qəzaya uğrayıb ömrünün ən gözəl çağlarını dəmir barmaqlıqlar arxasında keçirməli oldu.
Məhbus həyatı da onu dəyişəmmədi, sındıra, əyə bilmədi. Əksinə, daha da möhkəm iradə ilə oradan çıxdı. Ancaq Əhmədin bu əyilməzliyinin, mətinliyinin, möhkəm iradəsinin qarşısında aciz qalan həbsxana bunun əvəzini onun sağlamlığından çıxdı. Orda tapdığı xəstəlik onu get-gedə zəiflətməyə başladı. Həyatda hər kəsə imkanı daxilində kömək etməyə çalışan, bacardığını əsirgəməyən Əhməd sanki özü-özünə qəsd edirmiş kimi, sağlamlığına biganə qaldı. Vaxtında həkimə, dava-dərmana əhəmiyyət vermədi. Bəlkə də həyatda hər şeyə dözümü, mətanəti və möhkəm iradəsi ilə qalib gələ bildiyindən idi ki, dostları, qohumları və yaxınları nə qədər təkidlə müalicə olunmasını tələb etsə də, buna əhəmiyyət vermirdi. Xəstəliyə qalib gələcəyini düşünürdü. Amma bu dəfə polad dözümü, dəmir iradəsi ona kömək edə bilmədi. Artıq iş-işdən keçəndə isə “aman xəstəlik” deməli oldu:
Həyatın özündən doğan arzuyam,
Hələ yaşamağa mən tamarzıyam.
Bələ dolanmağa sanma razıyam,
Olubdur qamətim kaman, xəstəlik,
Dad sənin əlindən aman, xəstəlik.
Həyatdan, yaşamaqdan doymayan Əhməd şairlik iddiasında olmasa da, hisslərini, duyğularını şeirin ecazkar dili ilə ifadə etməyə çalışrdı. Buna necə nail olurdu, artıq bu indilik söhbət deyil. Çünki sağlığında çap olunmasına maraq göstərməyib, düz-əməlli heç dostlarına da oxumadığı bu şeirlər nakam bir ömrün nəğmələri kimi dostları, yaxınları üçün əzizdir, şirindir, unudulmaz xatirədir. Şeirlərinin birində dünyanın gərdişinə münasibət bildirən Əhməd deyir:
Atanı oğuldan, ananı qızdan,
Dostu dostdan ayrı salan dünyadı.
Amma burası da var ki, əsl dostlar müəyyən səbəblərdən məkan və zaman baxımından ayrı düşsələr də, elə dost olaraq qalırlar. Nə vaxtsa oxuduğum bir şeirdə deyildiyi kimi:
Ocağında dövlət daşa, var daşa,
Dostun yoxsa, kasıblardan kasıbsan.
Dost sarıdan Əhmədi bəxtigətirənlərdən saymaq olar. Çünki onun sədaqətli, təmənnasız dostları olub həmişə. Elə oxucuların ixtiyarına verdiyimiz bu kitab da sadiq, təmənnasız dostluğun bəhrəsidir. Belə ki, ötən ilin payızı idi. Bu yazının əvvəlində adını qeyd elədiyim Ziyalı Hacıyev Bakıya qonaq gəlmişdi. Firudin Hacıyev, İlham Allahverdiyev, Selman Əmiraslanov, Fərrux Bayramov və bu sətirlərin müəllifi bir yerdə idik. Həmişə olduğu kimi keçmiş xatirələr kino lenti kimi çözələnir, gənclik xatirələri yada düşürdü. Həmişə olduğu kimi yenə də söhbət Əhməddən düşəndə Ziyalı onun şeirlərinin çap olunub-olunmaması ilə maraqlandı. Biləndə ki, düz-əməlli bir kitabı işıq üzü görməyib, məndən xahiş etdi ki, kitabın nəşri işi ilə məşğul olum. Maddi tərəfini isə öz öhdəsinə götürdü. Sağ olsun, söz verdi və əməl etdi. Mən də Əhmədin əlyazmalarını götürüb işə başladım. Və qərara gəldim ki, Əhmədin şeirlərini neçə var eləcə – nöqtəsinə, vergülünə toxunmadan oxucuların ixtiyarına verim. Eyni zamanda onun müxtəlif həyati məsələlərə özəl baxışı kimi zəngin mütalisənin nəticəsi olan qeydlərini də kitaba daxil etməyi qərara aldım. Qoy oxucu onun qəlb çırpıntıları olan şeirləri ilə yanaşı, bu qeydlərini də oxuyub özü bir qənaətə gəlsin. Görsün ki, Əhməd hansı düşüncənin, əxlaqın yiyəsi imiş, əxlaqi dəyərlərə, adət-ənənələrə, dostluğa, haqqı-saya, bir sözlə yüksək insani keyfiyyətlərə necə qiymət veririmiş. Və diqqətli oxucu yəqin edəcək ki, aşağıdakı misraları yazmaqda Əhməd nə qədər haqlı imiş:
“Bir gün bu dünyadan köçsə də Əhməd,
Yaşar ürəklərdə xatirələri”.
Musa NƏBİOĞLU
